چرا زنان نمی توانند مانند مردان بعنوان پیشنماز جماعت نمازگزاران بایستند؟!

سؤال: چرا زن نمی تواند پیشنماز باشد؟!

پاسخ:

زن تنها در مواردی نمی تواند بعنوان پیشنماز باشد که مردی پشت سر او نماز بخواند و این به دلیل حیا و عفت زن و جلوگیری از شنیدن صدای او بوسیله نامحرمان است وگرنه زن می تواند پیشنماز عده ای از زنان باشد

امامت زن برای زنان

امامت جماعت زن برای زنان، بنا بر نظر بیش تر علمای شیعه، رواست.

صاحب جواهر و بسیاری از دیگر فقها، این دیدگاه را دیدگاه مشهور میان فقهای شیعه دانسته اند.

علاّمه حلّی در مختلف الشیعه، می نویسد:

المشهور انّ المرأة یجوز ان توّم النساء فی الفرائض. 24

مشهور در میان فقها این است که امامت زن در نمازهای واجب برای زنان، جایز است.

صاحب ریاض، پس از نقل اقوال، همین دیدگاه را پذیرفته و یادآور شده است که متأخرین همین دیدگاه را پذیرفته اند.25

صاحب جواهر، پس از اشاره به شهرت این دیدگاه در میان اصحاب و نقل سخنان صاحب ریاض و دیگران، نقل اجماع کرده و یادآور شده که ظاهر معتبر و منتهی نیز بیان گر اجماع در مسأله است.26

آیت الله سید محمدکاظم یزدی در عروة الوثقی با حاشیه 12 نفر از مراجع، همگی امامت زن را برای زنان جایز دانسته اند. البته از میان فقهای یاد شده، امام خمینی، آیت الله گلپایگانی و اصفهانی، مرد بودن امام جماعت را، بنابر احتیاط واجب، شرط دانسته اند.

همه علمای اهل سنت نیز، معتقدند که امامت زن برای زنان جایز است.27 برای اثبات نظر خود، به دو روایت از پیامبر(ص) تمسک جسته اند که در بحث دلایل، به آنها خواهیم پرداخت.

دلائل جواز امامت زن برای زنان

عالمان و فقهایی که امامت زن را برای زنان پذیرفته اند، چند دلیل آورده اند که عمده و مهم ترین آن روایات است. از باب نمونه، علمای اهل سنّت، از دو روایت زیر به عنوان مستند این دیدگاه یاد کرده اند:

1. عایشه، امّ سلمه و عطاء، از پیامبر ص نقل کرده اند:

إن المرأة تؤمّ النساء 28

زن می تواند برای زنان امامت کند.

2. دار قطنی از امّ ورقه نقل کرده است که پیامبر ص به او اجازه داد که برای زنان خانه خود، امامت نماید.

اذن لها ان تؤمّ نساء دارها

ام ورقه، ملقب به شهیده از قاریان و معلمان قرآن در عصر رسول خدا ص بود.

پبامبر اکرم ص گاهی با اصحاب به دیدار او می رفتند و او را »شهیده« می نامیدند.

وقتی پیامبر ص آهنگ جنگ بدر کرد، امّ ورقه به حضرت گفت: اجازه بدهید، تا در رکاب شما به جنگ بیایم و به مداوای مجروحان و پرستاری بیماران بپردازم، شاید خداوند شهادت را روزی من کند. پیامبر ص به او فرمودند:

قرّی فی بیتک فانّ الله یرزقک الشهاده 29

در خانه ات بمان خداوند شهادت را روزی تو خواهد کرد.

در الاصابه آمده است: امّ ورقه از پیامبر ص اجازه خواست که در خانه اش مؤذنی اذان بگوید و او نماز را به جماعت گزارد.

پیامبر ص به او اجازه داد. و در روایتی دیگر آمده است: خود پیامبر ص مؤذنی برای او تعیین کرد.30

3. علمای شیعه نیز به همین روایت ام ورقه، استناد کرده و یادآور شده اند:

چون پیامبر ص به امّ ورقه اجازه داد امامت جماعت زنان خانه اش را بر عهده داشته باشد، و برای او مؤذنی قرار داد، امامت زنان برای زنان جایز است.31

4. سئل ابوعبدالله ع کیف تصلّی النساء علی الجنائز اذا لم یکن معهن رجل؟ قال: یقُمْنَ جمیعا فی صف واحد و لا تتقد مهن المرأة. قیل ففی صلاة مکتوبه ایوّم بعضهن بعضا؟ قال: نعم. 32

حسن بن زیاد صیقل می گوید: از امام صادق ع پرسیده شد:

چگونه زنان بر جنائز نماز بگزارند، هنگامی که در بین آنان مردی نباشد؟

امام فرمودند: همگی یک صف بایستند و نماز بگزارند کسی جلو نایستد.

پس از آن از امام پرسیده شد که آیا در نمازهای واجب، می توانند شماری از زنان بر شماری دیگر امامت کنند؟ امام فرمود: بله.

5. سماعة بن مهران می گوید: از امام صادق ع پرسیدم:

 عن المرأة تؤمّ النساء؟ فقال لا باس به 33

از زنی که امامت می کند زنان نمازگزار را؟ حضرت فرمود: اشکالی ندارد.

این روایت موثقه و اطلاق دارد و دلالت دارد که امامت زن، چه در نمازهای واجب و چه در نمازهای مستحب جایز است.

آیت الله حکیم پس از استناد به روایت صیقل، می نویسد:  المعتضد باطلاق موثقه سماعه 34

و پس از آن به نقل روایت پرداخته و آن را یکی از مستندهای این دیدگاه قرار داده است.

6. مرسله ابن بکیر، در این روایت نیز، از امام سوال شده است:

فی المرأة تؤمّ النساء؟ قال: نعم، تقوم وسطا بینهن و لا تَتَقَدَّمهن. 35

درباره زنی که امامت زنان نماز گزار را بر عهده دارد ]که آیا این کار درست است؟

حضرت می فرماید: بله. ولی نبایستی جلوتر از زنانی که به او اقتداء کرده اند، بایستد، بلکه در بین آنان بایستد.

به اطلاق این روایت نیز، در آثار فقهی استناد شده است.

7. راوی می گوید از امام پرسیدم:

عن المرأة تؤمّ النساء ما حدّ رفع صوتها با لقرأة و التکبیر؟ فقال: قدر ما تسمع. 

از مقدار بلندی صدای زنی که امامت زنان را بر عهده دارد.

امام پاسخ داد: به اندازه ای که صدای او را بشنوند.

این روایت صحیحه است و مسأله جواز امامت زنان برای زنان، مفروغ عنه فرض شده است.

در توضیح روایت بالا یادآوری این نکته لازم است که: در پاره ای از نمازها: همانند: نماز صبح، مغرب و عشاء، مردان باید حمد و سوره را بلند بخوانند; امّا زنان، بین بلند و آهسته خواندن این نمازها مخیر هستند.

بنابراین، در روایت بالا که از امام نقل شد که می فرماید: »قدر ما تسمع« یا در صورتی است که زنی که امام جماعت شده باشد، بخواهد حمد و سوره نمازهای یاد شده را بلند بخواند و یا این که اگر زن، امام جماعت شد، بایستی حمد و سوره را در این نمازها، بسان مردان، بلند بخواند.

پاره ای از روایات، فرض دوم را تأیید می کنند، از باب نمونه:

در قرب الاسناد آمده است:

»سألته عن النساء، هل علیهن الجهر بالقرأة فی الفریضه؟

قالا: لا، الاّ ان تکون امرأة تؤمّ النساء فتجهر بقدر ما تمسع قراءتها.36

راوی می گوید از امام پرسیدم: آیا بر زنان واجب است بلند خواندن حمد و سوره در نمازهای واجب؟

امام فرمود: نه، مگر زنی که امامت زنان را بر عهده داشته باشد، در این صورت، باید به اندازه ای که زنان صدای او را بشنوند، صدایش را بلند کند.

منبع: http://www.hawzah.net

24. مختلف الشیعه، ج 486/2.

25. ریاض المسائل، ج 336/4.

26. جواهر الکلام، ج 337/13.

27. المغنی، ابن قدامه، ج 34/2، الشرح الکبیر، ج 52/2; الامّ، شافعی، ج 164/1; الفقه الاسلامی و ادلته، ج 175/2.

28. همان مدرک.

29. الاصابه فی تمییز الصحابه، ج 489/8 کتاب النساء. ام ورقه تا زمان خلافت عمر زنده بود. ولی غلام و کنیزی داشت و به آن دو اعلام کرده بود که پس از مرگ او، آزاد هستند. آن دو تبانی کردند و برای این که زودتر به آزادی دست یابند او را کشتند. خلیفه دوّم پس از آن که از کشتن ام ورقه با خبر شد، گفت: چه راست فرمود رسول خدا)ص( که می فرمود: برویم شهیده را زیارت کنیم. « خلیفه آن دو را دستگیر و به دار آویخت.

30. همان.

31. جواهر الکلام، ج 338/3.

32. وسائل الشیعه، ج 406/5، ح 2.

33. همان، 408، ح 11.

34. مستمسک العروة الوثقی، ج 321/7.

35. وسائل الشیعه، ج 408/5 ح 10.

36. وسائل الشیعه، ج 772/4، ابواب القرأة فی الصلاة.