پرسش :
سرانجام شهربانو همسر امام حسین(علیه السلام) در روز عاشورا چه شد؟
پاسخ :
شیخ صدوق در «عیون اخبار الرضا» درباره مادر حضرت امام زین العابدین(ع) این حدیث را آورده است:
«سهل بن قاسم نوشجانی می گوید: امام رضا(ع) در خراسان به من فرمود: بین ما و شما خویشاوندی هست. گفتم: این خویشاوندی چیست؟ فرمود: هنگامی که عبدالله بن عامر بن کریز خراسان را فتح کرد دو دختر از دختران یزدگرد پادشاه ایران را پیدا کرد و آنان را نزد عثمان بن عفان فرستاد. عثمان بن عفان یکی از آن دو را به امام حسن و یکی را به امام حسین(ع) بخشید. این دو دختر پس از زایمان، وفات کردند. همسر امام حسین(ع) امام سجاد را زایید. پس از درگذشت همسر امام حسین، یکی از کنیزان امام حسین(ع)، امام سجاد را سرپرستی کرد» (عیون اخبار الرضا، یک جلدی، جزء دوم، ص 128، ح 6 با تصحیح و تعلیق سید مهدی حسینی لاجوردی، چاپ 1377 هجری قمری، ناشر میرزا محمد رضا مهتدی، چاپ اول).
براساس این روایت، مادر امام زین العابدین(ع) بعد از تولد آن حضرت وفات کرده و در کربلا حضور نداشته است.
آقای دکتر سید جعفر شهیدی در «زندگانی علی بن الحسین(ع)» از طبقات نقل می کند که پس از شهادت امام حسین(ع)، خدمتگزار آن حضرت شهربانو را به همسری گرفت. نام این خدمتگزار زیید بود و از او پسری به دنبا آمد به نام عبدالله بن زیید(زندگانی علی بن الحسین(ع)، چاپ پنجم، ص 26، 1373).
ایشان در این کتاب می گوید: آمدن شهربانو به کربلا، فرار او از کربلا به ایران، غایب شدن او در کوه و نیز آمدن او به ایران به دستور امام حسین(ع) برای جمع آوری نیرو، همه اینها افسانه و ساخته داستان نویسان است(همان).
البته در کربلا بانویی به نام شهربانو بود و این شهربانو مادر آن طفلی است که از خیمه ها بیرون آمد و هانی بن ثبیت آن طفل را به شهادت رسانید. این شهربانو، مادر امام سجاد(ع) نبود و جزو اسیران کربلا بود (قصه کربلا، ص 406).
شیخ عباس قمی روایت عیون اخبار الرضا را نقد می کند و می گوید: این حدیث مخالف آن حدیث هایی است که آوردن دختر یزدگرد را به زمان عمر بن خطاب نسبت می دهند و این حدیث ها اشهر و اقوی است(منتهی الامال، ج 2، ص 30، چاپ هجرت).
ولکن به نظر می رسد که روایت «عیون اخبار الرضا» از روایات دیگر قوی تر است و علامه مجلسی روایت «عیون اخبار الرضا» را می پسندد (بحارالانوار، ج 46، ص 10).
و بر این اساس، در زمان عثمان، دختر یزدگرد به مدینه برده شده نه در زمان عمر بن خطاب.
در اصول کافی آمده است که وقتی که دختر یزدگرد را به مدینه آوردند و نزد عمر بردند، وقتی که عمر خواست به چهره او نگاه کند، او چهره اش را گرفت و به زبان فارسی گفت: «اف بیروج بادا هرمز» عمر گفت: این دختر مرا فحش می دهد و خواست که آن دختر را بزند، علی(ع) گفت: تو حق نداری او را بزنی، او را آزاد بگذار تا هر کسی را می خواهد به همسری انتخاب کند. عمر هم او را آزاد گذاشت و او هم حسین(ع) را انتخاب کرد. علی(ع) به او فرمود: اسم شما چیست؟ گفت: جهان شاه. امام به او فرمود: نه اسم تو شهربانو است...(اصول کاف، عربی، چاپ آخوندی، ج 1، ص 466).
ولی این روایت قابل اعتماد نیست چون در سند آن شخصی به نام عمر و بن شمر آمده و او هم مورد اعتماد نیست.
علامه حلی در خلاصه الاقوال فی مفرقه الرجال، در بخش دوم، در کلمه عمرو درباره او می گوید: عمرو بن شمر بسیار ضعیف است. او روایاتی را به کتاب جابر جعفی اضافه کرده است. من به روایات او اعتماد نمی کنم(ص 241، باب 7).
بر این اساس می توان گفت که مادر امام زین العابدین(ع) پس از تولد آن حضرت، وفات کرد و در کربلا هم حضور نداشت.
www. eporsesh.com
