جواب اجمالی:
آیه در مقام بیان این است که ازدواج با زنان پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) همانند ازدواج با مادران خود، حرام است.
همسران پیامبر حریم دارند لکن به شرط آنکه به خود قرآن عمل کنند در حالیکه عایشه عمل نکرد.
اگر خود حضرت علی ـ علیه السلام ـ بعد از جنگ جمل عایشه را تکریم نمود، به خاطر نگه داشتن حریم او بود، نه به خاطر عملکرد عایشه.
جواب تفصیلی:
اولاً: اینکه در این آیه از زنان پیامبر (صلی الله علیه وآله) به عنوان مادران مؤمنین، آن هم مادر معنوی و روحانی نه جسمانی یاد شده، این ارتباط و پیوند معنوی تنها تأثیرش مسأله حفظ احترام و حرمت ازدواج با زنان پیامبر (ص) بود، چنانکه در آیات همین سوره (احزاب) حکم صریح تحریم ازدواج با آنها بعد از رحلت پیامبر (ص) آمده است وگرنه از نظر مسأله ارث و همچنین سایر محرّمات نسبی و سببی کمترین اثری ندارد، یعنی مسلمانان حق داشتند، با دختران پیامبر ازدواج کنند، در حالیکه هیچکس با دختر مادر خود نمی‌تواند ازدواج کند و نیز مسأله محرمیت و نگاه کردن به همسران پیامبر (ص) برای هیچ کس جز محارم آنها مجاز نبود.
در حدیثی داریم که زنی به عایشه گفت: ای مادر، عایشه پاسخ داد: من مادر تو نیستم، مادر مردان شما هستم. اشاره به اینکه هدف از این تعبیر، حرمت تزویج است و این تنها در مورد مردان امت صادق است. ولی همان گونه که گفتیم غیر از مسأله ازدوج موضوع احترام و بزرگداشت نیز مطرح است و لذا زنان مسلمان نیز می توانستند به عنوان احترام همسران پیامبر (ص) را مادر خود خطاب کنند. شاهد این سخن آنکه قرآن می فرماید: «النبی اولی بالمؤمنین من انفسهم»، اولویت پیامبر نسبت به همه زنان و مردان است، لذا در عبارتی از «ام سلمه» ( یکی دیگر از زنان پیامبر (ص) نقل شده) می خوانیم که می گوید: «انا ام الرجال منکم والنساء»، من مادر مردان و زنان شما هستم[2].
ثانیاً: همسران پیامبر حریم دارند، ولی این حرمت داشتن آنها مشروط است، و شرط آن عمل به قرآن است. قرآن خطاب به همسران پیامبر (ص) می فرماید:
«وَ قَرْنَ فی بُیُوتِکُنَّ ولا تَبَرجَّن تبرُّجَ الجاهِلِیَّهِ الاولی»[3] و در خانه‌های خود بمانید و همچون دوران جاهلیت نخستین (در میان مردم) ظاهر نشوید.
با توجه به آیه فوق، چه تبرّج جاهلیتی بالاتر از جنگ با علی (ع) ؟! اشکال شیعیان، نقد قرآنی است که چرا عایشه به قرآن عمل نکرد و با جنگ جمل بر علیه امام وقت قیام کرد که این قیام سبب خونریزی فراوانی گردید و به گفته بعضی از مورخان تعداد کشتگان این جنگ به هفده هزار نفر بالغ شده بدون شک این قیام و ماجرا به هیچ وجه قابل توجیه نیست و حتی می دانیم که خود عایشه بعد از این حادثه اظهار ندامت می‌کند[4].
ثعلبی از عایشه چنین نقل می‌کند: «هنگامی که از او در باره جنگ جمل و دخالت او در آن جنگ ویرانگر سؤال کردند، (با تأسف) گفت: این یک تقدیر الهی بود! و هنگامی که در باره علی (ع) از او سؤال کردند چنین گفت:
آیا از من در بارة کسی سؤال می‌کنی که محبوب ترین مردم نزد پیامبر (ص) بود و از کسی می‌پرسی که همسر محبوب‌ترین مردم نزد رسول خدا بود، من با چشم خود، علی و فاطمه و حسن و حسین را دیدم که پیامبر (ص) آنها را در زیر عبایی جمع کرده بود و فرمود: خداوندا! این‌ها خاندان من هستند و حامیان من، و رجس وپلیدی را از آنها دور کن و از آلودگی ها پاکشان فرما. من عرض کردم ای رسول خدا (ص) آیا من هم از آنها هستم؟ فرمود: دور باش تو برخیر در حالیکه نیک هستی ( اما جزء این جمع نمی باشی).[5]
عیب‌جویی کردن عایشه از خدیجه که از بزرگترین و فداکارترین و با فضیلت‌ترین زنان اسلام است در تاریخ اسلام مشهور است، این سخن به قدری بر پیامبر (ص) ناگوار آمد که از شدت غضب مو بر تنش راست شد و فرمود: «به خدا سوگند که هرگز همسری بهتر از او نداشتم، در زمانی ایمان آورد که مردم کافر بودند و زمانی اموالش را در اختیار من گذاشت که مردم همه از من جدا شده بودند[6].
ثالثاً ـ اگر شیعه وی (عایشه) را نکوهش می‌کند به خاطر آن است که او به قرآن عمل نکرد و از خانه خود خارج شد و بر علیه امام علی (ع) جنگ جمل را به راه انداخت.
رابعاً : اینکه حضرت علی (ع) بعد از جنگ جمل به عبدالرحمن بن ابی بکر مأموریت داد که خواهرش عایشه را با همراهی سی تن از زنان شریف قبیله عبد قیس و همدان به مدینه برسانند، این از باب نگه داشتن حریم بود[7] در کلام امیرالمؤمنین علی (ع) چنین آمده: «عایشه عقده‌های درونی که نسبت به من داشت او را به جوشش درآورد، آزاری به من رسانید که در بارة کسی چنین آزاری را روا نداشت، ولی با این حال من او را همانند گذشته مورد احترام و نیکویی‌های خود قرار داده، اعمال نیک و بد او را به خدا وامی‌گذارم، خداست که هر کسی را بخواهد در مقابل جرم و گناهش مجازات می نماید و یا او را مورد عفو قرار می‌دهد.»[8]
«والسلام»
منبع: www.salam-shia.com
--------------------------------------------------------------------------------
[1] - سورة احزاب، آیة 5.
[2] ـ وهبه الزّحیلی، التفسیر المنیر، ج 21، چاپ اول، (بیروت: دارالفکر المعاصر، 1411 ق)، ص 246.
[3] ـ سورة احزاب، آیة 33.
[4] ـ تفسیر نمونه، ج 17، ص 302.
[5] ـ شواهد التنزیل، حاکم حسکانی، ج 2، ص 56.
[6] ـ «استیعاب» «صحیح نجاری» «صحیح مسلم» ص 229، به نقل از تفسیر نمونه، ج 11، ص 303.
[7] ـ سید مرتضی عسکری، نقش عایشه در تاریخ اسلام، ص 230.
[8] ـ سید مرتضی عسکری، نقش عایشه در تاریخ اسلام، چاپ چهارم، ج 2 (تهران، مجمع علمی اسلامی، 1368) ص 220 ـ 213.
