جواب :  مفسّران و دانشمندان شیعه عموماً و جماعتى از علماء و مفسّران و محدّثان معروف اهل سنّت معتقدند که آیه «الیوم اکملت لکم دینکم» در روز 18 ذى الحجة که به نام «غدیر خم» مى باشد نازل شده است و در اینجا به برخى از کلمات علماء و مفسران اهل سنت پیرامون آیه فوق و سبب نزول آن اشاره مى کنیم. 

جلال الدین سیوطى در تفسیر معروف خود الدر المنثور در ذیل آیه مورد بحث در ضمن حدیثى نقل مى کند: 

هنگامى که پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) در روز غدیر على(علیه السلام) را به امامت نصب نمود و آواى ولایت او را سر داد پیک وحى جبرئیل امین آیه فوق را آورد.([1]) 

خطیب بغدادى در تاریخ خود نقل مى کند: 

هر کس روز 18 ماه ذى الحجّة را روزه بگیرد براى او روزه شصت ماه نوشته مى شود و آن روز، روز غدیر خم است. وقتى که پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) دست على بن ابى طالب را گرفت و فرمود: آیا من ولىّ (و سرپرست) مؤمنین نیستم؟ پاسخ دادند: چرا تو ولىّ مؤمنان هستى اى پیامبر خدا، آنگاه فرمود: هر کس من مولاى او هستم على مولاى او است، عمر بن الخطاب گفت: به به آفرین بر تو اى پسر ابوطالب (از هم اکنون) تو مولاى من و مولاى هر مسلمان هستى، پس خدا آیه (الیوم اکملت لکم دینکم) را نازل کرد.([2]) 

ابن مغازلى که یکى از بزرگان فقهاء و حفّاظ اهل سنت است در کتاب معروف خود بنام «مناقب علىّ بن ابى طالب(علیه السلام) که در میان کتب مناقب امام على(علیه السلام) بى نظیر و یا کم نظیر است حدیثى را نقل مى کند که شبیه حدیث سابق است با مختصر تفاوت و اضافات و با صراحت مى گوید آیه مورد نظر در روز 18 ذى الحجّة روز غدیر خم نازل شده است: 

و باز حموینى که یکى دیگر از علماء و دانشمندان اهل سنت است در کتاب معروف خود «فرائد السمطین» با اسناد خود نقل مى کند: 

رسول خدا(صلى الله علیه وآله) در روز غدیر خم مردم را براى (معرفى) على(علیه السلام) فرا خواند و دستور داد زیر درختى که در آنجا بود از خار و علف پاک نمایند و مردم امر آن حضرت را به جا آوردند و آن روز مصادف با روز پنجشنبه بود. سپس مردم را فرا خواند و دست على(علیه السلام) را گرفت بالا برد تا جائى که مردم سفیدى زیر بغل او را دیدند، هنوز رسول خدا(صلى الله علیه وآله) و على(علیه السلام) از همدیگر جدا نشده بودند، این آیه نازل شد: «الیوم اکملت لکم دینکم...» پیامبر فرمود: خداوند بزرگ است، همان خدائى که آئین خود را کامل و نعمت خود را بر ما تمام کرد و از نبوت و رسالت من و ولایت على(علیه السلام) راضى و خشنود گشت و سپس فرمود: خداوندا دوستان او را دوست بدار، و دشمنان او را دشمن بدار، یارانش را یارى کن و آنها را که یاریش نکنند از یارى خویش محروم بدار.([3]) 

ما این بحث را با سخن گرانقیمت مرحوم علامه امینى پایان مى دهیم. او در کتاب خود «الغدیر» در بحث آیاتى که در روز غدیر خم نازل شده بعد از تصریح به اینکه آیه الیوم اکملت لکم دینکم... در روز غدیر نازل شده مى فرماید: 

همه امامیّه قائلند که این آیه کریمه درباره نصّ غدیر بعد از آنکه رسول خدا(صلى الله علیه وآله) در بیابان و صحراى خمّ قرار گرفته بود پیرامون ولایت على بن ابى طالب(علیه السلام) نازل شده است. 

نصّى که با الفاظ مفید و صریح و آشکار به گونه اى که همه صحابه آن را شناختند و همه عرب آن را فهمیدند و این خبر به هر کس رسید با آن استدلال مى کرد و جماعت زیادى از علماء تفسیر و پیشوایان حدیث و حفاظ آثار از اهل سنّت در این مطلب (نزول آیه مورد در روز غدیر خمّ) با امامیّه همصدا شده اند.([4]) 

و سپس بیش از پانزده نفر از علماء و دانشمندان و مفسران آنها را با اسم و نام کتاب و تعیین جلد و صفحه نام مى برد که تصریح کرده اند آیه «الیوم اکلمت لکم دینکم...» در روز غدیر خم نازل شده است! 

والسلام 

  





--------------------------------------------------------------------------------

[1]-... عن ابى سعید الخِدرى قال: لمّا نصب رسول اللّه(صلى الله علیه وآله) علیّاً یوم غدیر خم فنادى له بالولایة هبط جبرئیل علیه بهذه الآیة «الیوم اکملت لکم دینکم» تفسیر الدر المنثور، ج 3، ص 19، ذیل آیه 3 سوره مائده. 

[2]-... عن أبى هریرة قال: مَنْ صام یوم ثمانی عشرة من ذى الحجّة کُتِبَ له صیام ستّین شهراً، و هو یوم غدیر خم لما أخذ النبىّ(صلى الله علیه وآله) بید على بن ابى طالب(علیه السلام)، فقال: ألستُ ولىّ المؤمنین؟ قالوا: بلى یا رسول اللّه، قال: من کنتُ مولاه فعلىُّ مولاه، فقال عمر بن الخطاب: بخّ بخّ لک، یابن ابى طالب أصبحت مولای و مولى کلّ مسلم، فأنزل الله «الیوم اکملت لکم دینکم». 

تاریخ بغداد، ج 8، ص 290. 

[3]-... اِنّر النبىّ(صلى الله علیه وآله) یوم دعا الناس إلى علىّ فی غدیر خمّ أمر بما کان تحت الشجرة من الشوک فقُمَّ، و ذلک یوم الخمیس، ثمّ دعا الناس إلى علىٍّ فأخذ بضبعه فرفعه حتّى نظر النّاس إلى بیاض إبطیه، ثمّ لم یتفرّقا حتّى نزلت هذه الآیة «الیوم اَکْمَلْتُ لکم دینکم...» فقال رسول اللّه(صلى الله علیه وآله): الله اکبر على اکمال الدین و إتمام النعمة و رضى الرّب برسالتى و الولایة لعلىّ(علیه السلام). ثمّ قال: اللّهم وال من والاه و عاد من عاداه و انصر من نصره و اخذل من خدله. 

 فرائد السمطین (چاپ اول، سال 1398 هـ مطابق 1978 میلادى، ناشر: مؤسسه محمودى، بیروت ـ لبنان) ج 1، ص 73، باب 12، ح 39. 

[4]- قال الأمینى (قدس سره): و من الآیات النازلة یوم الغدیر فی امیرالمؤمنین(علیه السلام) قوله تعالى «الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الإسلام دیناً» أطبقت الإمامیة عن بکرة أبیهم على نزول هذه الآیة الکریمة حول نصّ الغدیر بعد إجهار النبىّ(صلى الله علیه وآله) بولایة امیرالمؤمنین(علیه السلام) بألفاظ درّیّة صریحة، فتضمّن نصاً جلیّاً عرفَته الصحابة و فهمته العرب، فاحتج به من بلغه الخبر، و طابق الإمامیةَ على ذلک کثیرون من علماء التفسیر و ائمة الحدیث و حفظه الآثار من أهل السّنّة. 

 ـ الغدیر (چاپ پنجم، 1403، بیروت) ج 1، ص 230. 
منبع: www.salam-shia.com